Szczęście

Bankomat

I jeszcze jedna fotka wyciągnięta z zakamarków telefonu komórkowego. Tym razem przysłana przez kolegę, który zauważył takie oto zestawienie dwóch typowych elementów warszawskiej ulicy.

Nie będzie świętego oburzenia, nie o to chodzi. Nie będzie też zwyczajowego tekstu o mieście kontrastów - kontrasty są w każdym mieście. Ot, po prostu taki dodatek do tego, o czym wspominałem w kontekście trumien znalezionych na skwerze Hoovera. Takie po prostu jest to miasto, że przeszłość wychodzi czasem nawet z bankomatów. A życie na Nowym Świecie wciąż płynie swoim rytmem, w piątkowe i sobotnie wieczory podobno wygląda już prawie tak żywo i jest prawie tak zatłoczone, jak bywało przed wojną w dzień powszedni. Tłum mija te tablice, raczej nie pamięta. Nie chce, nie musi. Przeszłość i tak raz na jakiś czas znajdzie sposób, żeby o sobie przypomnieć.

Foto: Luster

Pałac Saski - post scriptum

Post scriptum do tekstu o gorzkim bilansie inwestycji pt. "Odbudowa Pałacu Saskiego" dopisał właśnie pan Erick van Egeraat. Jak donosi Bryła, wygrał on właśnie konkurs na projekt nowego skrzydła ratusza w Budapeszcie. I choć kontekst urbanistyczny i historyczny tej inwestycji jest zupełnie inny, to moja pierwsza myśl pobiegła właśnie w kierunku pl. Piłsudskiego w Warszawie. Dlaczego? Rzućcie okiem:

Warto się wczytać w opis inwestycji - są w nim tropy i tematy do dyskusji o miastotwórczej roli ratusza, o tym z jakimi funkcjami powinno się łączyć urząd, czyli coś, co z definicji żyje tylko w godzinach 8 - 15. Zostawiam to jednak bez komentarza, bo nie o te elementy projektu chodzi w moim skojarzeniu.

Rzecz w odwadze. Odwadze łączenia nowego ze starym w sposób przemyślany, kulturalny, intrygujący, ale nie demolujący historycznej przestrzeni. I w twórczym, a nie odtwórczym myśleniu o architekturze. Szkoda, że u nas nad praktyką wciąż góruje ideologia i "polityka historyczna". Mam nadzieję, że gdy pomysł zabudowy północnej pierzeji pl. Piłsudskiego powróci - znajdzie się i odwaga.

Zdjęcia: bryla.pl

Karmazynowe ubezpiecznie ostateczne...

... dobiło na Chełmską :)

Porządek musi być!

Blogasek podupadł. Po okresie pewnego luzu w pracy i związanej z nim nadaktywności przyszedł czas zapierniczania i kryzys twórczy. Bywa. Pewnie się z czasem odwróci, a tymczasem uporządkowałem trochę blogroll. Kategoria "big city life" zmieniła postać i jest teraz trochę ciekawsza - uznałem, że to będzie bardziej praktyczne, niż bezpośrednie linkowanie kilkudziesięciu warszawskich (foto)blogów. Zdominowały ją blogi zrzeszone w GTWb :)

Poniżej dodałem element "followers" - głównie dla celów testowych. Sam do końca nie wiem jeszcze z czym to się je. Czy ktoś go używa, żeby potestować z drugiej strony?

W pozostałych kategoriach też trochę przesunieć i porządków. Dodałem kilka rzeczy, których brak mnie zaskoczył, raczej niczego nie wywalałem. A wszystko to dlatego, że wziąłem się w końcu za porządek w RSS-ach. Oj, tam to trzeba było powywalać i to całkiem sporo.

Bolą mnie zombie

Byłem dziś u dentysty. I nie mam zamiaru skarżyć się na ból, ani narzekać na to, że zostałem zmasakrowany. Zabrzmi to wszystko z lekka masochistycznie, ale mam zamiar wyrazić podziw dla tej profesji. Ale ostrzegam - rzecz tylko dla ludzi o zdrowych zębach.

Mam duży respekt dla osiągnięć współczesnej medycyny. Gdy czytam o historiach takich, jak przeszczepy organów, kończyn czy o wynalazkach takich, jak sterowane myślą protezy, które "czują", co pozwala regulować siłę chwytu albo o kamerach podpiętych wprost do nerwu wzrokowego coraz skutecznie zastępujących naturalne oczy - chylę czoła. Genetyka, nanotechnologia - to jest zupełna fantastyka, choć w istocie już obecna wokół. Ale szeroko pojęte mechaniczne dłubanie w ciele budzi mój podziw (jakkolwiek nie jestem w stanie na to patrzeć).

Owszem, zwykle słyszymy o takich rzeczach w krzykliwym newsie; gdzieś tam udało się rozdzielić syjamskie bliźnięta, wszczepić komuś coś, co pozwoli mu chwilę pocieszyć się w miarę normalnym życiem. Nie słyszymy - albo dociera to do nas znacznie rzadziej - o dziesiątkach przypadków, gdy to się nie udaje, a wszystko to razem - póki, daj Boże, zdrowie nam dopisuje - traktujemy raczej jak coś z pogranicza filmów SF.

Co innego stomatologia. To prędzej czy później dotyczy każdego. Mnie fascynuje poziom technologicznego zaawansowania narzędzi, jakimi traktuje mnie dentystka. A muszę przy tym dodać, że robi to z niespotykaną delikatnością, o czym się przekonałem boleśnie, gdy trafiłem na zastępstwo. Ale talent jednej osoby to co innego - bardziej mnie zadziwia fakt, że za każdą głupią plombą kryją się jakiś potężny przemysł, który te gadżety produkuje. Sprytne, precyzyjne i relatywnie tanie.

W gabinecie nie ma zwykle czasu na przyglądanie się narzędziom, które za chwilę trafią do wnętrza, co by nie mówić, głowy, ale zawsze z pewną ciekawością (owszem, zmieszaną z odrobiną niepokoju) przyglądam tym wszystkim historiom. Fascynuje mnie np. to, że jeszcze kilka lat temu standardem były plomby, po założeniu których przed pół dnia nie wolno było się napić niczego ciepłego, o jedzeniu nie mówiąc. Dziś? Pach, pach, plomba, potem przypominające start-trekową spluwę urządzenie (świecące jakimś niebieskim promieniem!) i 10 minut po zabiegu można popić zimne lody gorącą kawą. Nie jest to pewnie wskazane i nie zawsze bezbolesne, ale jak trzeba, to można...

Prawdę mówiąc - i teraz, jak ktoś wrażliwy, to już na pewno weźmie mnie za masochistę - zwróciłem na to uwagę, gdy kilka lat temu pierwszy raz z moją dentystką poszłem w kanały. Przyjrzałem się wtedy tym strasznym wiertłom, które... ledwo widać! Boli jak, panie wybaczą, skurwysyn, ale technologia - szacunek. A pewnie byłby jeszcze większy, gdyby się w wdrożyć w szczegóły, ale aż tak mi nie odbiło.

Owszem, tamten ząbek kosztował mnie parę stówek, nie licząc ketonalu. Ale to jednak grosze przy tym, ile kosztują różne inne zabiegi i operacje, nawet te w miarę rutynowe. I to wszystko by leczyć zęby - coś, co przez wieki po prostu (po prostu? To musiał być ból!) wyrywano czy raczej wybijano, gdy gniło i zaczynało boleć. Już samo to, że można je leczyć jest imponujące, a zaprzęgnięta do technika iście kosmiczna. I to wszystko tylko za stówkę w twojej gębie.

Nie, nie jestem na ketonalu ;)

Czy to na pewno koniec KDT?

Stało się. Miasto w osobie wiceprezydenta Andrzeja Jakubiaka zerwało rozmowy z handlarzami z KDT. Nie będzie domu towarowego na przeciwko Muzeum Sztuki Nowoczesnej (którego zresztą też na razie nie będzie). Na razie zostaje blaszak.

Przyznam, że nie wierzyłem iż rozmowy z handlarzami zostaną zerwane. O tym, że taka perspektywa mnie cieszy już jakiś czas temu pisałem - teraz wypada mi tylko powtórzyć i dodać, że to pierwsza decyzja obecnych władz Warszawy, która robi na mnie naprawdę pozytywne wrażenie. Ale nie byłbym sobą, gdybym nie znalazł w tym wszystkim dziury.

A dziurze tej na imię plac Defilad. Klątwa tego miejsca wciąż nie została zdjęta - budowa MSN opóźni się, jeśli w ogóle konflikt o tę placówkę i jej budynek uda się zażegnać. A to z kolei daje nadzieje handlarzom z istniejącego blaszaka, na przedłużenie agonii swoich interesów. Choć ratusz zapowiada stanowczo, że przedłużenia wygasającej z końcem roku dzierżawy nie będzie.

Ale już pojawiają się sugestie, że skoro budowa MSN się odwleka podobnie jak budowa II linii metra (jedno ma powstać na miejscu blaszaka, drugie wymaga zbudowania łącznika z pierwszą dokładnie pod spodem), to może jednak da radę przedłużyć? Równie głupi wydaje mi się pomysł, by handlarzy upychać w zabytkowej hali Gwardii - wraz z Mirowską jest to jedno z najskuteczniej zmarnowanych miejsc w Warszawie. Na całym świecie taka architektura jest atrakcją sama w sobie, o regionalnych targowiskach wymienianych w przewodnikach w sekcji "musisz zobaczyć" nie mówiąc. U nas będzie bazar z chińskimi dresami i trampkami plus dwa demobile.

Must see...

Ale w tym wszystkim najbardziej niepokoi mnie wiadomość, że dom towarowy w miejscu, gdzie chcieli go stawiać kupcy - a więc na wprost MSN - ma budować miasto. Po pierwsze, nie bardzo rozumiem po co miastu dom towarowy - wydaje mi się, że to raczej zadanie dla prywatnych firm. Czyżby więc - i to druga obawa - miasto chciało powołać kolejną spółkę z kapitałem prywatnym wnosząc aportem grunt? Takie pomysły nie kończyły się do tej pory zbyt dobrze, ale i to samo w sobie nie jest jeszcze jakimś ogromnym zarzutem. Boję się tylko - i to po trzecie - że posłuży jako argument, by działkę po prostu sprzedać. I tu pytanie - na co pozwala istniejący plan zagospodarowania i co przewiduje nowy, szykowany przez ratusz w ogromnej tajemnicy? Bo jeśli handel, to możemy powoli zacząć witać się ze Złotymi tarasami 2, może tylko w nieco spokojniejszym kształcie.

A przecież tam powinien powstać jakiś obiekt o randze porównywalnej do MSN - i nawet mówiło się swego czasu o nowym... teatrze (czyli tym, co miasto chce uparcie wepchnąć właśnie do budynku MSN!)

Pojawiła się więc okazja, by zdjąć klątwę z pl. Defilad w bardzo efektowny sposób, zagospodarowując obie pierzeje przyszłego placu. Jak skorzysta z niej miasto? Czy z taką determinacją, z jaką rozstrzygnięto kontrowersyjny spór z handlarzami odziedziczony po poprzedniej ekipie?

---

Wizualizacja ze strony pracowni architektonicznej FS&P Arcus.

Wojny klonów

Zdrada. Zbrodnia. Zło.
[link]

Da się?

Zauważyłem właśnie, że na ulicy Międzyparkowej pojawiły się... pasy dla rowerów. Normalnie, w jezdni, po obu stronach. Nie wiem kiedy, na pewno nie dalej niż kilka tygodni temu. Sensacja ta jednak kompletnie mi umknęła. To bodaj pierwsze takie miejsce w Warszawie. Czemu wybrano właśnie tę ulicę? Czy to pierwsza jaskółka jakiejś większej akcji? Nie wiadomo. Ale nawet mała rzecz cieszy jak zwycięstwo z Czechami ;)

Pałac Saski: mizerny efekt spektakularnego gestu

Piwnice pałacu Saskiego są właśnie zasypywane. Tak kończy się - przynajmniej na jakiś czas - jedna z najdziwniejszych miejskich inwestycji. Można by o niej nakręcić komedię pomyłek lub uczyć na jej przykładzie o mieliznach zarządzania miastem w rodzimych realiach.

W tej historii wszystko szło źle od samego początku. Przetargi, projekty, przygotowania, konkurs - właściwie nie było etapu, na którym nie pojawiłyby się kontrowersje.

Wszystko zaczęło się od sporu o samą ideę odbudowy nie istniejącego budynku. Warszawa ma w tym względzie doświadczenia lepsze i gorsze. Do lepszych należy odbudowa Starego Miasta i Zamku Królewskiego - inicjatywy, które mają nie tylko wymiar symboliczny, ale też miały ogromny wpływ na podejście do konserwacji zabytków na świecie. Są to przykłady znane i traktowane z ogromną atencją przez fachowców (choć oczywiście nie przez wszystkich), a i przez laików odbierane jako zjawiska symboliczne. Sam nie raz miałem okazję wysłuchać bardzo sympatycznych komentarzy ze strony obcokrajowców, na których fakt, że Polacy podnieśli warszawskie Stare Miasto z gruzów był bez mała kluczem do zrozumienia naszej historii i mentalności. Nie przypadkiem warszawskie Stare Miasto wpisano na listę UNESCO.

Do gorszych zaliczyłbym przede wszystkim północną pierzeję placu Teatralnego, czyli pałac Jabłonowskich, dawny stołeczny ratusz. Budynek odtworzono w drugiej połowie lat 90. A właściwie odtworzono tylko jego elewację, opakowując nią zupełnie współczesny biurowiec. Zrobiono to w dodatku w sposób fatalny, nie zachowując proporcji, rytmu ani podziałów. W efekcie w poprzek okien historycznej elewacji przebiegają stropy biurowca - wygląda to dziwnie i pokracznie.

Odbudowa pałacu Saskiego miała się mieścić gdzieś w połowie drogi. Budynek miał być rekonstrukcją nie tylko z zewnątrz, ale wnętrza miały spełniać współczesne standardy. Co zresztą od samego początku było wielką niejasnością, bo aż do zeszłego roku nie wiadomo było nawet, co znajdzie się w środku. W całym pomyśle odbudowy więcej było teatralnego gestu ekipy Lecha Kaczyńskiego, niż sensownego zamiaru inwestycyjnego. Chodziło raczej o budowę spektakularnej dekoracji na placu, na którym odbywają się najważniejsze państwowe uroczystości, niż o metry kwadratowe powierzchni użytkowej.

Niestety, takie założenie mocno ograniczyło swobodę architektów, którzy zmierzyli się z tym zadaniem. Z jednej strony mieli bowiem ściśle określony kształt elewacji, którą przyszło im raczej odtworzyć niż stworzyć, z drugiej zaś nie mieli pojęcia, co powinni zaprojektować wewnątrz. W efekcie osią, wokół której zogniskowała się dyskusja o projekcie został Grób Nieznanego Żołnierza. A konkretnie spór o to, jak wkomponować go w nowy budynek.

Historycznie grób był ukryty w potężnej kolumnadzie łączącej dwa skrzydła pałacu. Wycofujący się z Warszawy Niemcy wysadzili cały budynek, ale ten fragment jakimś cudem zachował się. Sam, na środku pustego placu, robił swoiste wrażenie, przynajmniej na tych, którzy mieli pojęcie, czego był fragmentem. Zawsze zastanawiało mnie, czemu nigdzie w jego pobliżu nie ustawiono najmniejszej nawet planszy z historycznymi zdjęciami pałacu, które dawałyby pewne wyobrażenie turystom. Pytanie o to, jakie będzie miejsce grobu w nowym układzie przestrzennym placu było zasadne - jak zachować jego symboliczną siłę odbudowując wysadzoną kolumnadę? Pomysłów było kilka. Jedni sugerowali pominięcie kolumnady w rekonstrukcji, co jednak psułoby bryłę budynku (pomijając to, że taki pomysł nie był w zgodzie ze sztuką konserwatorską). Inna koncepcja zakładała "wysunięcie" grobu przed odbudowaną kolumnadę, ale i tu zarzuty były podobne. Ostatecznie przyjęto, że grób na powrót stanie się elementem większej całości, a zarys historycznej części zostanie jakoś odwzorowany w murze. Mówiło się o lekkim prześwicie (nie wiem, czy reszta kolumnady miała by nad nim wisieć - to byłoby zaiste pokraczne) lub o pasku metalu na murze. Słowem - wygrał banał.

A szkoda, bo wśród kilku konkursowych koncepcji pojawiła się też całkiem ciekawa propozycja PKZ "Zamek", by kolumnadę odtworzyć, ale ze szkła. Miała być właściwie tylko zarysem, wspomnieniem dawnego kształtu budynku, lekko odcinającym się od nieba i zieleni Ogrodu Saskiego. Pomysł nie był może wielce oryginalny, ale jako jedyny uciekał od dosłowności pozostałych. Taka kolumnada nie udawałaby historycznego elementu, byłaby więc nawet bardziej zgodna z zaleceniami konserwatorskimi, które dążą właśnie w takim kierunku - łączenie starego z nowym nie powinno polegać na tym, że nowe udaje stare.

Dalsze perypetie były już czysto administracyjnej natury - zmiana ekipy rządzącej w Warszawie, opóźnienia, oferty przetargowe droższe od założeń o - śmieszną z punktu widzenia dotacji na stadion Legii czy przetargu na II linię metra - kwotę 40 milionów złotych, zgoda rady miasta na podwyższenie budżetu inwestycji, wreszcie kontrakt, projekt i początek prac archeologicznych. O niektórych perypetiach wspominałem swego czasu tłumacząc, skąd biorą się problemy z rozstrzyganiem miejskich przetargów.

I wtedy okazało się, jak fatalnie przygotowano cały ten spektakularny gest. O tym, że pod placem Piłsudskiego są piwnice dawnego pałacu warszawiacy raczej nie wiedzieli - ale historycy wiedzieć musieli. Zasypano je po wojnie, w głębokim PRL-u wykreślono nawet z rejestru zabytków (nikt wtedy nie myślał o odbudowie, ani nawet o ich odkopywaniu - była to decyzja czysto techniczna, robiąca porządek w papierach). Zasadą jest, że przy tego typu inwestycjach prowadzi się badania archeologiczne i dopiero potem decyduje, co dalej. Tu jednak zasadę postawiono na głowie - o likwidacji piwnic zdecydowano jeszcze przed ich odkopaniem. Gdy więc rozgorzał spór o zachowanie historycznych murów, okazało się że w razie takiej decyzji projektowanie trzeba będzie właściwie zacząć od nowa.

Inwestycja na dwa lata stanęła w miejscu. Mury budziły emocje warszawiaków, którzy dość zgodnie - jeśli w ogóle - opowiadali się za ich zachowaniem. Rozgorzały spory o ich realną wartość historyczną (rozstrzygnięty ostatecznie ponownym wpisem do rejestru najstarszej części murów), o to, czy mury w ogóle da się jakoś wkomponować w budynek (zrezygnowano z budowy części parkingu podziemnego) i czy możliwe jest udostępnienie ich dla zwiedzających jak wnętrz, czy też ograniczy się to do przekrycia szkłem i oświetlenia (nie rozstrzygnięty w ogóle). W między czasie koszt przygotowania nowego projektu i opóźnienie w realizacji spowodowało, że wyłoniony wcześniej wykonawca - firma Budimex-Dromex - stanął przed widmem dokładania do inwestycji z własnej kieszeni. Ostatecznie umowę rozwiązano, choć zdaje się, że do dziś miasto negocjuje z Budimexem wartość prac, które zostały wykonane (m.in. archeologicznych i projektowych). Rozpoczęto nawet nową procedurę przetargową, już w oparciu o decyzję - bodaj jedyną sensowną w całym tym procesie - miasta, że w odbudowanym pałacu znajdzie się ratusz.

Sensowną dlatego, że dziś ratusz jest w sposób absurdalny rozdrobniony, poszczególne biura zajmują różne budynki, co podnosi koszta pracy. A w dodatku niektóre z tych budynków, choćby pałac Branickich przy Miodowej, trzeba w końcu zwrócić byłym właścicielom. Tak więc, choć budowa drogiego ratusza nigdy nie jest decyzją popularną, tym razem władze Warszawy mogły liczyć na zrozumienie mieszkańców (i mediów, które ideę poparły dość zgodnie).

Tyle, że w między czasie dostaliśmy Euro 2012, ratusz zaś uznał, że od budowy pałacu dla siebie ważniejsza jest kontrowersyjna budowa stadionu dla stołecznej Legii. I podjął decyzję, że pałac na razie odbudowywany nie będzie. A odsłonięte, wpisane do rejestru zabytków piwnice zostaną zasypane - ziścił się scenariusz, który przez dwa lata funkcjonował jako żart.

Jaki jest więc bilans całej tej historii? Do sukcesów można zaliczyć uratowanie piwnic przed bezmyślną rozbiórką, a niektórzy - w tym i ja - w duchu cieszą się pewnie, że pałac Saski nie powstanie w tej formie, w której miał powstać. Są to jednak "plusy ujemne" - pierwszy dlatego, że piwnice przez dwa lata niszczały, a teraz znów zostaną zasypane i tak naprawdę nikt nie zastanowił się nawet nad tym, jak je sensownie wykorzystać. Drugi dlatego, że cofamy się o kilka lat i gdy tylko temat odbudowy pałacu powróci - znów będziemy toczyć te same debaty. O to czy i jak odbudowywać, co rozwalić i co zachować, a pewnie też i o to, co ma się znaleźć wewnątrz odbudowanego pałacu. Wymierne koszta całego tego bałaganu są - jak wspomniałem - dopiero szacowane, części oszacować się nie da. Symboliczny koszt to kolejny cios w wizerunek Warszawy w dziedzinie zarządzania, budowania i decydowania.

Zyski? Żadnych obiektywnych. Może tylko symboliczne - to, że spora grupa warszawiaków przejęła się losem zabytku, że się nim w ogóle zainteresowała, że uświadomiła sobie ciut lepiej, w jakim mieście żyje. Że przez moment zastanowiła się nad architekturą i jej rolą. Może też polityczne - może w oparciu o tę komedię pomyłek ktoś wyciągnie wnioski głosując w kolejnych wyborach?

---

Foto: Bildarchiv Foto Marburg (1), Wikipedia (3, 4, 6) Filosss (2), Wojciech Surdziel, Agencja Gazeta (5).